WIARA. RÓŻNICE W LITURGII

Eucharystia
podzielonych chrześcijan

Wakacyjne podróże prowadzą nas do miejsc, w których nie ma katolickiego kościoła. Co wtedy?

Czy katolik może uczestniczyć w liturgii prawosławnej lub protestanckiej?

Czy wolno mu przystąpić do Komunii?

tekst ks. Tomasz Jaklewicz

Londyn. Wraz ze znajomymi studentami KUL-u weszliśmy do zabytkowego anglikańskiego kościoła. W jednej z bocznych kaplic tabernakulum. To zjawisko rzadkie u anglikanów, ale jednak spotykane. Konsternacja: klęknąć czy nie? Studenci spojrzeli na mnie, czekając na reakcję. Przyklęknąłem. Jezus jest przecież większy od naszych podziałów. I w tym cała nadzieja.

Chrzest i Eucharystia to dwa sakramenty uznawane przez wszystkich chrześcijan. Co do chrztu świętego, Bogu dzięki, panuje zasadnicza zgoda. Chrzest udzielony w jednym z Kościołów jest uznawany za ważny w innych. W Polsce ta zgoda została przypieczętowana specjalną Deklaracją. Podpisało ją w roku 2000 siedmiu zwierzchników Kościołów chrześcijańskich.

Podobnej zgody brak w odniesieniu do Eucharystii. Uznanie chrztu nie prowadzi do uczestnictwa w jednej Eucharystii. Chrześcijanie wciąż nie mogą zjednoczyć się w pełnej wspólnocie wokół jednego ołtarza, aby spożywać ten sam chleb eucharystyczny i pić z jednego kielicha. Ta sytuacja jest nienormalna. Jest sprzeczna z wolą Jezusa, który modlił się, "aby wszyscy byli jedno". Znamienne, że te słowa padły podczas Ostatniej Wieczerzy! Eucharystia jest sakramentem komunii, czyli wspólnoty nie tylko człowieka z Bogiem, ale także ludzi ze sobą. Dramat podziału widać szczególnie w tym kontekście. Nie może on być czymś obojętnym dla chrześcijanina. To powinno nas boleć.

Katolicy mogą wziąć udział w prawosławnej Eucharystii.
Niestety, przyjmowanie Komunii św. nie jest zalecane

Od wielu lat dialog ekumeniczny próbuje przybliżyć godzinę pojednania. Pojawia się pytanie o tzw. interkomunię. Zostawmy na boku precyzyjne wyjaśnienie tego pojęcia. Istotne pytanie brzmi: Czy wspólnota Stołu Pańskiego jest już możliwa, mimo istniejących podziałów? Protestanci odpowiadają "tak". Akcentują, że sam Chrystus obecny w Wieczerzy Pańskiej zaprasza chrześcijan do swego stołu. Dlatego obowiązkiem ochrzczonych jest tworzenie eucharystycznej wspólnoty, mimo braku pełnej jedności. Stanowisko katolików i prawosławnych jest odmienne. Wspólny udział w Eucharystii zakłada wpierw jedność w pełni prawdy.

Interkomunia została jednak w pewnym stopniu dopuszczona przez Kościół katolicki (patrz ramki). Dotyczy to przede wszystkim Kościoła prawosławnego. Ten jednak jest sam zdecydowanie przeciwny interkomunii. Możliwość przyjmowania Komunii św. w Kościołach wschodnich pozostaje więc czysto teoretyczna. Jeśli chodzi o Kościoły wywodzące się z reformacji, stanowisko katolickie przypomniał Jan Paweł II w encyklice Ecclesia de Eucharistia: "Wierni katolicy, szanując przekonania religijne naszych braci odłączonych, winni jednak powstrzymać się od uczestnictwa w Komunii rozdzielanej podczas ich celebracji, ażeby nie czynić wiarygodną dwuznaczności dotyczącej natury Eucharystii i w konsekwencji nie zaniedbać obowiązku jasnego świadczenia o prawdzie" (30).

Uczestnictwo w Eucharystii innych chrześcijan (bez przyjmowania Komunii) może być jednak dla katolika czymś ubogacającym duchowo. Od strony formalnej nie zastępuje to obowiązku niedzielnej Eucharystii. Jeśli jednak nie masz możliwości uczestniczenia w katolickiej Mszy świętej, a w pobliżu prawosławni, luteranie, anglikanie lub inni chrześcijanie celebrują Eucharystię, to dlaczego nie spróbować praktycznego ekumenizmu? Wzajemne poznanie służy budowaniu mostów, odkrywaniu własnej tożsamości, przybliża godzinę pojednania.

* * *

Więcej dowiesz się z książki "To czyńcie na moją pamiątkę. Eucharystia w perspektywie ekumenicznej", red. L Górka, wyd. Verbinum, Warszawa 2005.

.

* * *

EUCHARYSTIA
W KOŚCIOŁACH PROTESTANCKICH

Eucharystia, jak ją rozumieją?

Nazywana jest przez protestantów najczęściej Wieczerzą Pańską. Jest uznawana za sakrament. Kościoły wywodzące się z reformacji różnią się między sobą w jej pojmowaniu i sposobach sprawowania. Odrzucają pojęcia przeistoczenia i ofiary. Jezus jest obecny pod postaciami chleba i wina tylko podczas samej celebracji. Luteranie najsilniej akcentują realizm tej obecności. Pozostałe Kościoły pojmują tę obecność czysto symbolicznie. W kościołach protestanckich nie przechowuje się Eucharystii, nie ma tabernakulum. Akcent pada na głoszenie słowa Bożego. Komunii udziela się zawsze pod dwiema postaciami. Mocno podkreśla się wymiar uczty. Protestanci nie uznają kapłaństwa za sakrament. Wieczerzy Pańskiej przewodniczy osoba tylko ordynowana na urząd kościelny. Czyni to jednak na mocy kapłaństwa wspólnego. W pewnych sytuacjach każdy chrześcijanin może przewodniczyć Eucharystii. Wewnątrz Kościoła anglikańskiego istnieje wielkie zróżnicowanie: od doktryny i praktyki protestanckiej po doktrynę i formę bardzo bliską katolicyzmowi (uczestnik może pomyśleć, że jest na Mszy św. katolickiej). Do anglikanów odnoszą się także poniższe punkty.

Katolicy u protestantów.

Zgodnie z wiarą katolicką tylko ważnie wyświęcony kapłan może przewodniczyć Eucharystii i ważnie dokonywać czynności sakramentalnej. Ponieważ w Kościołach protestanckich brakuje sakramentu kapłaństwa, Kościół katolicki nie uznaje sprawowanej tam Eucharystii za ważną. Katolicy nie powinni przystępować do Komunii. Nie oznacza to jednak, że Wieczerza Pańska w Kościołach ewangelickich jest pozbawiona wszelkiej mocy zbawczej i skuteczności.

Protestanci u katolików.

Prawo Kościoła katolickiego zezwala na udzielenie katolickiej Komunii protestantowi tylko w wyjątkowych okolicznościach (niebezpieczeństwo śmierci lub inna konieczność potwierdzona przez biskupa). Muszą być spełnione następujące warunki: protestant nie ma możliwości wezwać własnego duchownego, deklaruje katolicką wiarę w Eucharystię i został duchowo przygotowany.

.

* * *

EUCHARYSTIA
W KOŚCIOŁACH WSCHODNICH

Eucharystia, jak ją rozumieją?

Nazywana jest w prawosławiu Boską Liturgią. Prawosławna teologia Eucharystii podkreśla ścisły związek Eucharystii z tajemnicą Kościoła. Boska Liturgia jest centrum życia Kościoła. Jest najważniejszym sakramentem, którego nie można stawiać na tej samej linii, co inne. Jest "matką wszystkich sakramentów", "tajemnicą tajemnic". Prawosławni uważają, że nie należy dociekać, w jaki sposób dokonuje się przemiana eucharystyczna. Pozostaje to tajemnicą wiary, cudem dokonanym mocą Ducha Świętego. Boska Liturgia jest zapowiedzią, przedsmakiem przyjścia Jezusa na końcu czasów i ostatecznej przemiany człowieka i całego świata (wymiar kosmiczny Eucharystii). Prawosławie zna kilka sposobów celebracji Eucharystii według schematu uświęconego przez Tradycję. Najczęściej używana jest tzw. Liturgia św. Jana Chryzostoma.

Katolicy w cerkwi.

Kościół katolicki akcentuje ścisłą łączność w dziedzinie wiary z Kościołem prawosławnym. Kościoły wschodnie posiadają prawdziwe sakramenty kapłaństwa i Eucharystii. Dlatego katolik, który nie ma możliwości dotrzeć do własnego szafarza, może przyjąć Eucharystię (także sakrament pokuty i namaszczenia chorych) w Kościele prawosławnym. Ta możliwość jest jednak teoretyczna, ponieważ dla prawosławnych przyjęcie Komunii w cerkwi oznacza przejście na prawosławie. Z tego względu katolik nie powinien przystępować do Komunii św. w Kościele prawosławnym, bo może to przyczynić się do powstania niepotrzebnych nieporozumień i napięć.

Prawosławni u katolików.

Kapłan katolicki może udzielić Komunii świętej prawosławnym, gdy sami o to proszą i są odpowiednio przygotowani. Sprawa nie jest jednak taka prosta. Prawosławny przystępujący do Komunii św. w świątyni katolickiej w oczach prawosławnych przechodzi na katolicyzm. Dlatego też nie powinno się namawiać prawosławnych chrześcijan do przyjmowania Komunii św. w Kościele katolickim.

Co Z UNITAMI?

Niektóre Kościoły wschodnie pozostają w łączności z Rzymem. Są to tzw. kościoły unickie (np. greckokatolicki). Katolik może w pełny sposób uczestniczyć w liturgii tych Kościołów i vice versa.

.

Tygodnik "Gość Niedzielny" Nr 27 - 3 lipca 2005r

<< do przeglądu prasy
.